Groep 4 denkt na over bijzondere dagen, verjaardagen, voorwaarden voor bestaan, zelfbewustzijn, groeien,  ouder worden en de rol van familie daarin.

Wie bedenkt de heksendag?

“De haas, konijn en de egel, omdat heksen geen verjaardag vieren. De heks is nooit jarig. Waarom vieren heksen geen verjaardag? Heksen bestaan niet.  Omdat verjaardagen leuk zijn en heksen zijn kwaadaardig. Een heksenverjaardag moet dan eng zijn. Met spinnenwebben, een spookhuis en vleermuizen. Is dat niet leuk dan? Jawel, maar ook eng. Heksen zijn eigenwijs, dan wil je dingen doen die je zelf wilt.  In het verhaal wil de heks eigenlijk wel een verjaardag.  Nee heksen willen geen verjaardag want ze zijn gemeen. Ze wil de dieren omtoveren. Als het leuk is dan gaat ze de dieren omtoveren, want de heks houdt niet van leuk. Kan eng ook leuk zijn? Jawel, bijvoorbeeld ratten zijn eng en leuk tegelijk. Je hebt ook lieve heksen en die vieren wel hun verjaardag. Ik denk dat heksen soms hun verjaardag vieren, ze hebben niet altijd zin.  Heksen hebben ook een soort feest; Haloween! Is dat ook een verjaardagsfeest? Nee, dat is een griezelfeest. Je kan heksen lief maken door met ze te praten of je kunt iets voor hen doen. bijvoorbeeld heksensoep maken.”

Kan je iemand lief maken door zijn verjaardag te vieren?

“Als een heks droomt en ze praat in haar slaap dan  kan je bij haar raam gaan zitten en horen wat ze zegt. Nee, heksen niet, die vinden verjaardag saai. “

Moet je je verjaardag vieren?

“Dat moet niet, dat mag, het is niet verplicht, als je niet wilt, dan kan je wel bijvoorbeeld eten maken en meer niet.  Als je je verjaardag niet viert, dan word je niet ouder, dan blijf je bijvoorbeeld 6 jaar.  Nee dat is niet waar, want toen ik 5 was heb ik mijn verjaardag niet gevierd en ik ging ervoor en erna naar de dokter om te meten en toch ben ik langer geworden. Als je om 10.00 uur geboren bent dan ben je pas om 10 uur jarig. Je wordt gewoon wel ouder en je groeit. Heksen vieren hun verjaardag niet omdat ze geen familie hebben, dan ben je nooit geboren. Heksen bestaan niet meer, ze zijn uitgestorven. Maar ze had wel een zus, dus ze heeft wel familie. Misschien is ze haar zus kwijtgeraakt en weet ze niet meer wanneer ze jarig is.  Je kan je verjaardag vieren voor je familie. Als je je verjaardag vergeet dan wordt je steeds nog hetzelfde jaar. Je wordt wel ouder, maar iedereen gaat je wel pesten, omdat je niet zo oud bent. Je wordt wel groter, maar ze kunnen je wel pesten met “je weet niet hoeveel jaar je bent” Heksen kunnen geen verjaardag hebben omdat ze niet bestaan. Dus bestaat heksendag ook niet. Als je geboren bent heb je een verjaardag en de heks is niet geboren. Iets dat niet bestaat kan niet jarig zijn.  Dieren kan wel, dan is het dierendag.Weet je dat nog? nee, maar dat kan je alleen zien op foto’s met je moeder met de datum erop. Als mijn moeder weet dat ik jarig ben en ik niet dan krijg ik een verrassing.”

Besta je voordat je geboren bent?

“Ja, dan besta je in je moeder’s buik. Je weet wel wanneer je bent geboren. “

Verwerkingsopdracht; teken een enge verjaardag:

In de groepen 5 filosoferen we over een mogelijke reis door de aarde, over de ene en de andere kant, de wetten van de zwaartekracht, het effect en perspectief  van de camera (mediawijsheid)

We kijken een filmpje waarin  Keepvogel een gat graaft en ergens anders uitkomt.

Wie graaft een gat?

“Keepvogel met de hond. Waarom? Omdat hij iets wil ontdekken wat onder de grond zit. Hij verveelde zich en ging gewoon graven. Hij wilde onderzoeken wat er onder lag.  De hond gaat helpen me de emmers. Het gat gaat als een boog. Dat gaat naar de anderen kant van het andere gat.  Dat is een vergissing. Waar gaat het dan naar toe?  Naar zijn huis. Hij denkt dat het naar het middelpunt van de aarde gaat. Hij dacht dat hij aan de andere kant van de wereld was gekomen, omdat hij ondersteboven uit het gat kwam. Maar het was maar een meter waar hij graafde. Denken keepvogel en de hond hetzelfde? Nee de hond zei “je komt straks uit bij het water” Hij ging helemaal ondersteboven lopen en daardoor dacht hij dat hij aan de andere kant van de  wereld was. Als hij de handen van zijn vloer af zou doen dan valt hij. Hij ging ondersteboven lopen want de boog was zo: Een ll probeert dit met gebaren duidelijk te maken. Het komt door de camera dat je het niet zo (zie foto hiernaast) ziet. Je kon de boog niet zien alleen waar keepvogel zat (zie boven) Hij was nog niet helemaal beneden. Wie zit er dan achter die camera? Er zit iemand achter, want hij beweegt. Ze gingen de camera omdraaien, dan zie je het onderste boven. Zonder de camera bestond de film niet. Het is een tekenfiguur dus dan moet je doen alsof. Het is echt, hij dacht dat het lava was, maar het was ochtendlicht.”

Waarom wist hij niet dat het gat zo was?

“Omdat hij de hele tijd bezig was met graven, hij zag het niet. Hij ging ook schuin. Hij denkt dat hij in een andere dimensie is.  Hij kan niet naar een andere dimensie.”

Kan je een reis door de aarde maken?

“Nee, dat kan niet, dat duurt te lang, dan ga je onder water en dan gan je dood, omdat je niet genoeg eten hebt.”

Groep 3 praat over schatten, wat is een schat, wat zit er in, zit er altijd iets in een schat? Van wie is die? De kinderen denken na over eigendomsrecht, vinders recht, culturele waarden, foppen, een val zetten en boze opzet.

Ik lees het verhaal van de Egel (Hanna Kraan, Boze Heks) die gaat schatgraven, hij spit het hele bos om, dat levert problemen op en hij vindt niets totdat…

Wat is een schat?

“Een ding dat je in de grond doet. Een kist. En daar bewaar je spullen in en ook geld. Spullen.. wat je vroeger had. Als iemand anders daar gaat wonen dan heeft die een schat. Een schat is een doos met veel geld. Diamanten en geld. Van wie is die schat? Van iedereen. Nee! Van iemand die hem verstopt in de grond. Hoe weet de egel dat er een schat in de grond zat? Vroeger had hij een schat gevonden.. Misschien heeft de heks het erin gezet.  Misschien zijn de schatten van piraten. Van wie is de schat? Als die in de grond zit , dan mag je hem houden. Als iemand zegt “die schat is van mij, dan mag je hem niet houden.  Nee, als iemand een heel diep gat zelf graaft dan zeg je “ik heb hem gevonden, ik had hem eerst!”  Je moet hem naar een museum brengen en niet zelf houden. Je moet hem naar je huis brengen en dan aan iedereen vragen “Van wie is deze schat?” als je aan iedereen gevraagd hebt  en hij is van niemand, dan mag je hem houden. Als je een schat in de dierentuin vindt, daar heb je geen museum. Als boeren een schat begraven hebben in de dierentuin. “

Weet je van te voren wat er in een schat zit?

“Nee, er kan ook niks in een schat zitten. Ja dan houdt iemand jou voor de gek. Dan is het een nep schat. Omdat piraten geen vrienden zijn doen ze dat, ze willen je voor de gek houden. Je kan ook zelf een speelgoedschatkist kopen, dan hoef je niet te graven. Als er niets in een schat zit dan word je gefopt. Het kan ook een val zijn! Als je niets hebt verstopt in de schat dan is het een val!.”

We doen een spelletje “schatverdelen” Uit  een grote portemonnaie met muntjes delen we uit. Daarna verzamelen we ze een voor een midden in de kring. Bij elke handeling vraag ik wat is de schat? Waar is de schat? en Van wie is de schat?  “Het maakt niet uit want het is allemaal al van u” Wie het grootste muntje heeft heeft de grootste schat”  “In het midden ligt de schat van de hele klas”

Met de groepen 5 filosoferen we over monsters en mensen,over boos, streng en de baas zijn, over afhankelijkheid, de leiding nemen en de leiding krijgen.

Als stimulus gebruik ik het bekende verhaal van Max en de Maximonsters.

Wie is Max?

“Een kindje, hij was als kat verkleed, hij houdt veel van kattenkwaad uithalen en hij heeft een wolvenpak aan. Hij verkleedt zich als wolf, in een wit pakje, omdat hij van wolven houdt.  Hij is een kind dat in een wit wolvenpakje zit.  Max zijn ouders noemen hem een monster. Max is geen monster maar een mens. Max heeft het pak niet alleen voor zichzelf aan , omdat hij het mooi vindt, maar ook om de honden en katten en de anderen te laten schrikken.”

Waarom heeft Max straf?

“Max had straf omdat hij zijn kamer niet op wilde ruimen. De monsters hadden ook straf. Het was heel misschien een droom. De monsters hebben straf gekregen, ze moesten eerder naar bed. zonder eten. Dat was straf van Max, dus Max is de baas.”

Waar gaat Max naar toe?

“Max is een heel jaar weg met de boot. Het duurde even voordat hij weer thuis was, dus misschien heeft hij zelf wel zijn verjaardag gedaan. De monsters hadden straf gekregen omdat Max weer naar huis wou.  Hij vond het niet meer leuk omdat hij niet meer de koning wilde zijn. Omdat hij moe was en wilde eten. Dan moest hij weken varen voordat hij zijn bestemming had. Dan had hij dood kunnen gaan, zonder eten.”

Wie is de baas?

“De monsters waren idioten, ze konden hem gewoon opeten, maar ze waren bang voor hem omdat hij schreeuwt. Max schreeuwt “koppen dicht”. Max is sterker want ze luisteren naar hem, omdat hij streng is en gaat schreeuwen.   Als je streng doet ben je dan de baas? Nee, niet altijd. De monsters zijn sterker want die hebben klauwen en grote tanden. Max is sterker, omdat ze bang zijn voor het kind. Het vossenpak vinden ze eng. Hij is heel boos.  Komt het door het pak dat de monsters bang zijn? Ze denken dat hij geen mens is.. Is Max een mens? Nee hij is een pop.  Ze denken dat hij meer mensen heeft.  Ze zijn bang omdat hij schreeuwt “koppen dicht”  En hij kijkt ze recht in de ogen. Hij blijft kijken naar de gele ogen zonder te knipperen, daarom maken ze hem koning.  Nee de monsters zijn geen idioten, ze acteren alleen maar dat ze bang zijn omdat ze gewoon eten willen.  Ze willen dat Max denkt dat ze bang voor hem zijn.  Aan het einde zeiden ze “je bent te lekker om op te eten”  dus ze logen.  Maar als ze zeiden we gaan je opeten dan gaat Max gelijk weer weg.  Aan het eind bedoelden ze je bent te lief om weg te gaan. Want Max had tentjes met ze gebouwd. Moet een baas boos zijn en schreeuwen? Soms wel en soms niet. Als iemand niet leuk doet moet je wel boos zijn. Moet je streng zijn als je baas bent? Wat zou jij doen als je de baas wilt zijn? Papa en mama gaan schreeuwen als ze boos zijn, ik niet , ik ga spelen met mijn play-station.”

Wat moet je doen om de baas te zijn?

“Als baas moet je goed de leiding kunnen nemen. En als je schreeuwt? Bijvoorbeeld , ik geef de bal aan iemand en ik wil hem terug en hij geeft hem niet terug dan heb ik geen leiding. Mijn ouders hebben tegen mij  gezegd al we ergens zijn dan ben ik de baas over mijn kleine broertje en dat zeggen ze ook tegen mijn kleine broertje.”

Groep 3 denkt na over een ei. Wat komt er uit? Van wie is het? Kan iedereen een ei uitbroeden? Wi kan een ei hebben? Over natuur, de noodzakelijke gang der dingen, over wensen, wilskracht, verbeelding en groepsgedrag.

Ik vertel het verhaal van een egel die ook graag een ei wil om op te broeden net als de eend. De egel vindt een kastanjebolster en gaat erop zitten totdat…

“Wat is broeden? Als je op een ei gaat zitten.”

Wat doet de egel?

“Als het ging regenen ging die met zijn paraplu het ei beschermen. De andere egels vragen “waarom huil je? Was het wel een ei? Egels hebben geen ei. De egel ging broeden op het ei.”

Is het een ei?

“Ja het is een ei. Een stekel- ei. Nee het is geen ei, want eieren zijn glad. Het is wel een ei, omdat er een kleine egel in was.”

Wie heeft het ei gelegd?

“Het ei komt van een boom. Er zit in een bos een boom en daar zit het ei in. Het is een eierenboom. Van wie is het ei? Het ei is van de boom. Je kan zo’n stekelig ei niet leggen. Sommige mensen laten iets weten en soms niet. Het ei is van niemand.”

Van wie is de baby?

“De baby is van de eend. Het is van niemand want er zit niets in. En die baby die er uit komt? Die baby is niets, van niemand, het is een rups.  Die hebben ook stekeltjes. Waarom denkt de egel dat het zijn baby is? Aan de buitenkant zijn er stekeltjes. Het is gewoon wel een egel, maar hij heeft nog geen handen. Als hij groot is heeft hij wel handen. Het is een egelbaby, want het is een dier, maar hij komt uit een huisje. De egel denkt dat het zijn baby is omdat hij
de eend had gezien, en toen had hij een ei gevonden. Als de rups geen handen heeft dan is het gewoon een rups. Alle egels willen nu ook een ei.”

Er liggen voorwerpen in de kring onder een hoed. De kinderen mogen om de beurt blind iets onder de hoed vandaan halen waarvan zij denken (voelen) dat het een ei is. Er komt een steen, een marmeren ei en er is ook een appel in de kring.

Kan je deze appel uitbroeden?

“Ja dat kan. Hoe doe je dat?  Wat komt er uit de appel? Pitjes. Als je hem opensnijdt en de pitten eruit haalt en in de grond stopt. Wie heeft de appel dan uitgebroed? Degene die de appel opensnijdt.”

Al lange tijd beloofde ik aan groep 6 iets leuks met “Kuifje” te doen. De groep praat, denkt en onderzoekt wat iets kan zijn wat er niet is, hoe je dat kan weten, of anderen dat ook weten en hoe iemand zich gedraagt als hij het niet zeker weet of iets er is.

Ik vertoon een serie foto’s van Jansen en Janssen die worstelen met fata morgana’s.

Wat is een fata morgana??

Een tunnel in de efteling. Een grot waar je met een bootje doorheen ging met slangen enzo. Die waren nep. Dan is het nep. Jansen en Janssen weten het niet of het een fata morgana is of niet. Ze maken steeds de verkeerde vergissing, ze denken steeds andersom.

Hoe weet je of iets nep is?

Een mens kan geen fata morgana zijn. Je kan alleen weten of het een fata morgana is door het uit te proberen.

Duiken in een fata morgana is niet zo slim!

Duiken in een fata morgana is niet zo slim, want dan kan je je bezeren.  Je kan beter eerst voorzichtig voelen.  Je mag een fata morgana niet schoppen. Waarom niet? Daar zit een risico aan. Het kan invloed maken of je denkt dat het nep is.

Hoe gedraagt iemand zich die denkt dat…

3 kinderen krijgen drie verschillende opdrachten en de andere kinderen kijken en vertellen wat ze zien;

Als je denkt dat alles een fata morgana is loop je door alles heen. J bezeert zich als hij door de school loopt terwijl  hij denkt dat alles een fata morgana is.

Als je denkt dat niets een fata morgana is dan loop je gewoon en dan gebeurt er niets.

Als je de hele tijd niet zeker weet of iets een fata morgana is dan ga je alles eerst voorzichtig aanraken. Dat ziet er heel gek uit. De mensen denken dat je gek bent. Sommige mensen hallucineren. Bijvoorbeeld: sommige mensen hebben heel erg honger en zien dan allemaal mensen eten.  Ik had ook een keer een hallucinatie door een enge droom, toen ging ik mijn vader slaan. Toen kreeg ik echt straf, want je kan ook weten dat het niet echt is bijvoorbeeld als het monsters zijn.

Kleuters denken na over binnen en buiten, veranderingen, oorzaken van veranderingen eigenschappen van dingen en hun effecten, hulpmiddelen en de relatie ertussen  en medelijden.

Meneer Uil zit lekker binnen in zijn luie stoel met een kop soep, een vuurtje en een dekentje. Buiten is het koud, het sneeuwt een het waait. Dan wordt er aan de deur gerammeld. De uil laat de winter binnen in zijn huis om zich te warmen aan zijn vuurtje, maar dat pakt anders uit!

De kleuters bewegen mee met de uil en de winter; ze lopen naar de deur, doen hem open en dicht, maken sneeuw en wind en zijn tenslotte de winter zelf die zich verstopt in alle hoeken van uit zijn huis.

Wat gebeurt er met uil?

“Meneer uil laat de winter binnen in zijn huis. De wind is gekomen. Het wordt koud in het huis en het uiltje kreeg het koud. Het was binnen koud en buiten is het koud. Meneer winter rent door het hele huis. De uil zei “weg winter, ga weg uit mijn huis!”  De uil heeft het koud. De uil heeft het niet de hele tijd koud.  Als de wind niet waait, dan heeft hij het niet koud. De uil kreeg koude voeten.”

Waarom laat de uil de winter binnenkomen?

“Hij vond  het zielig voor de winter.”

Heeft hij het de hele tijd koud? 

“Hij heeft het niet koud bij het vuur. Is het buiten of binnen? Het is buiten koud, maar ook binnen. Eerst is het binnen warm, dan is het vuur uit, omdat de winter door het raam is gekomen.”

Wat helpt er als het koud is?

“Een handschoen, een hoed, konijnenoren.. Een paraplu helpt het best. Wat is warmer de blauwe hoed of de politiepet? Onder de paraplu wordt je hoofd ook warm. De pet is warmer dan de konijnenoren. Hoe kan je meer warme hoofden krijgen? Onder de paraplu. Nee de paraplu helpt niet want het wordt steeds kouder. Nee de paraplu hielp niet want hij is voor de regen. Je kan de paraplu dichtdoen en de uil erin stoppen dan heeft hij het warm. De muts helpt ook als je uil erin stopt. een kind zet de hoed op zijn hoofd met de uil eronder. Dan is zijn hoofd ook warm. Van een pet krijg je warme haren.  Nee het is te klein.! De wanten zijn warmer, want die zijn zacht. De wanten zijn warmer omdat ze dikker zijn. Ze zijn niet zacht, maar hard, daarom zijn ze warmer. De handschoenen zijn met veel vingers, veel vingers is mindere warm, De wanten komen wel tot hier (ellebogen), dus die zijn warmer. Van een vestje krijg je een warme rug.”

Omdat het verschrikkelijk stormt buiten vraag ik:

Als je nu met de paraplu naar buiten gaat heb je het dan warm? 

“Nee! Dan vlieg je weg!”

Met groep 6 oefenen we in het stellen van soorten vragen. Dat is nog steeds best moeilijk. De meeste vragen kunnen namelijk heel goed veranderen van een weet-vraag naar een filosofische vraag. Want het blijkt al heel snel in het gesprek dat we het toch niet zeker weten en het ook niet op kunnen zoeken . En als we het opzoeken op internet of in een boek, hoe weet je dan eigenlijk of het echt waar is. In deze les worstelen we behoorlijk met deze kwestie “hoe weet je eigenlijk zeker of iets waar is”

Waarom stak de Schorpioen de kikker?

Dat is een weet vraag want schorpioenen steken altijd kikkers. Dat kan je opzoeken in een insectenboek, want een schorpioen is een insect. is een schorpioen wel een insect?

Waarom ging hij niet naar iemand anders om het te vragen?

Dat weten we niet, want dat staat niet in het verhaal. Maar is het dan een filosofische vraag. We kunnen wel allemaal redenen bedenken waarom hij dat niet deed, maar is dat dan filosofisch. Als we het hemzelf konden vragen dan kon hij misschien één antwoord geven.

Hoe is de schorpioen een andere keer naar zijn familie gegaan?

Ja dat weet je niet, want dat vertelt het verhaal niet. Dat kan op een heleboel verschillende manieren zijn gegaan. Misschien was de rivier er nog helemaal niet en was het probleem er niet. Daarom is dit een filosofische vraag. 

Heeft een schorpioen stekels?

Dat is een weetgraag, want dat kan je opzoeken.

Waarom steken schorpioenen persé kikkers?

Is dat wel zo? Ze steken toch ook andere dieren?

Kan een schorpioen steken?

Dat is een weet- vraag, dat staat in de boeken. Ja dat staat ook op internet, maar klopt dat wel?

Waarom wilde de schorpioen naar zijn familie?

“Dat is een weet-vraag want dat staat in het verhaal. Hij wilde naar zijn familie om ze te zien.”

Waarom gaat de schorpioen met de kikker over de rivier en niet met een boomstam ofzo?

Waarom geloofde de kikker de schorpioen?/Waarom loog de schorpioen tegen de kikker? 

We praten verder over de vraag: Waarom zei de kikker “spring maar op mijn rug” terwijl hij wist dat de schorpioen hem ging steken.

“Hij dacht “als hij het belooft dan doet hij het ook” De kikker weet niet dat het de aard van de schorpioen is, want hij is een kikker en geen schorpioen. De kikker wil de schorpioen helpen omdat hij hem zielig vindt. De kikker wil gewoon aandacht van de schorpioen. De kikker gelooft hem gewoon en hij denkt “als ik dit doe zal de schorpioen mij nooit meer steken. De kikker dacht dat hij het niet zou doen omdat hij wist dat ze allebei zouden zinken””

Met de groepen 5 onderzoeken we wat bepaalt of iemand meedoet. Hoe werkt het? Waar zit het omslagpunt van wel of niet meedoen. Welk menselijk handelen bevindt zich tussen deze twee stadia van “zijn”?

Ik lees het verhaal “kom je dansen boze heks” .

Wie geeft er een feest?

“De haas geeft een feest omdat hij het plannetje had. Ze geven allemaal een feest. Ze maken allemaal lekkere dingetjes. De haas is de baas, want hij bepaalt waar alles moet staan. Nee iedereen kan een feest maken, Als je met meer mensen bent heb je een groter feest en ben je sneller klaar.”

Hoe komt het dat de boze heks mee gaat doen?

“De heks wordt uitgenodigd door de haas en de egel. Maar de heks wil niet. De heks is boos omdat haar toverdrank mislukt is. Ze gaat naar de dieren toe om ze te betoveren, niet om te dansen. Ze was het niet van plan, ze had een ander plan. Ze wilde iets anders. Ze wilde helemaal niet dansen. Ze wilde de tafel laten ontploffen. Omdat d haas zo gastvrij is gaat ze toch dansen.  De heks is boos omdat ze niet kan dansen. De haas nodigt haar uit. Ze gaat dansen omdat ze dan naar haar gaan kijken en dan heeft ze de aandacht. Het komt door de muziek. De haas hoort haar niet eens. De haas neemt het risico. De haas vraagt het heel vriendelijk . Heksen dansen niet, als je het zou vragen zou ze dat zeggen”

Uitnodigen hoe ziet dat er uit?

We doen een rollenspelletje waarbij de kinderen in de kring om de beurt een ander uitnodigen iets te doen.

De kinderen tonen allerlei mogelijkheden van “uitnodigen” Vragen, dwingen, duwen, schreeuwen, trekken, niets doen alleen kijken etc… en “meedoen” Weigeren, verlegen meedoen, direct meedoen, weglopen, je afsluiten, net doen of je het niet hoort etc

We praten verder over wat we gezien hebben.

Kleine Sjang wandelt met de grote overschoenen van papa door de verse sneeuw in het bos. na enige tijd volgt hij het spoor van hele grote berenpoten ze gaan regelrecht naar zijn eigen thuis, zou de beer binnen zijn gegaan? Groep 3 bedenkt, tekent en oefent in de kring soorten sporen, hoe werkt dat hoe loop je , wie is dat hoe weet je dat?

We spelen het “voetsporenspel” ; we maken een slakken-, olifanten-, giraffen- en krokodillenspoor. Grote stappen, slepende stappen, met 2 of met 4 poten, zwaar, licht. Hoe doe je dat? Hoe ziet de afdruk eruit?

“Kleine Sjang dacht dat het van een beer was, maar zijn moeder niet.

Wanneer kan je voetsporen zien?

Als er sneeuw of ijs is of als het regent.